Ung thư đại tràng (tiếng Anh là Colon Cancer) là bệnh lý ung thư xảy
ra ở đại tràng (phần dài nhất của ruột già). Đây là căn bệnh ung thư phổ biến
được chẩn đoán ở cả nam giới và nữ giới.
Thành đại tràng có cấu tạo gồm nhiều lớp. Các tế bào ung thư được hình
thành từ các tế bào lót bên trong đại tràng (niêm mạc), phần lớn do sự phát
triển của các polyp trong đại tràng. Sau khi xuất hiện trên thành đại tràng,
các tế bào ung thư bắt đầu di chuyển vào trong mạch máu hoặc mạch bạch huyết
(là các ống nhỏ có nhiệm vụ mang chất thải và chất lỏng đi ra bên ngoài).
Điều đó khiến các tế bào ung thư có thể di căn đến các hạch bạch huyết lân
cận, hoặc có thể di chuyển xa hơn các đến cơ quan bộ phận khác trong cơ thể.
Hầu hết Polyp đại
tràng là lành tính, tuy nhiên chúng cũng có nguy cơ diễn biến thành ác tính. Có
hai loại polyp chính là:
- Polyp tuyến (u
tuyến): Loại polyp này thỉnh thoảng sẽ phát triển thành ung thư, nên còn
được gọi là tình trạng tiền ung thư.
- Polyp tăng sản và
polyp viêm: Đây là loại polyp phổ biến hơn, không phải tình trạng tiền ung
thư.
- Chứng loạn sản
cũng là một dạng tiền ung thư xuất hiện ở chính bản thân polyp hoặc niêm
mạc đại tràng khi có sự hiện diện các tế bào bất thường.
Nguyên nhân gây ung thư đại tràng
- Yếu tố di truyền: Khối
u ác tính tại đại tràng xuất hiện khi có sự biến đổi của một số gene nhất
định, liên quan đến một số hội chứng di truyền như bệnh đa polyp đại tràng
gia đình (FAP), hội chứng ung thư đại tràng di truyền không polyp (HNPCC
hoặc hội chứng Lynch).
- Các tổn thương
tiền ung thư: Viêm đại tràng chảy máu, Bệnh Crohn, Polyp đại tràng…
- Yếu tố dinh
dưỡng: Chế độ ăn nhiều thịt, mỡ động vật, ít chất xơ, thiếu vitamin,
hoặc thực phẩm có chứa nitrosamin…
Mặc dù hiện tại y học
vẫn chưa tìm ra được cơ chế và nguyên nhân gây đột biến gen, nhưng có một số
yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng bị ung thư đại tràng, gồm:
Thừa cân hoặc béo phì
Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, cũng như nguy cơ tử
vong vì ung thư cao hơn. Tình trạng này xảy ra ở cả hai giới, nhưng nguy cơ ở
nam giới sẽ cao hơn nữ giới.
Lối sống thiếu vận động
Lối sống thiếu khoa học, càng ít hoạt động thể chất càng tăng nguy cơ bị
ung thư đại tràng. Do đó, cần xây dựng kế hoạch tập luyện thể dục thể thao hợp
lý, vừa sức để loại bỏ các nguy cơ gây bệnh.
Chế độ ăn uống không khoa học
Chế độ ăn uống quá nhiều thịt đỏ (thịt bò, thịt heo, thịt cừu, gan…), đồ ăn
chế biến sẵn (xúc xích, thịt đóng hộp…) có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư.
Thêm vào đó, việc chế biến thực phẩm ở nhiệt độ quá cao (chiên, nướng…) sẽ tạo
ra các hóa chất có hại, làm tăng nguy cơ ung thư. Do đó, khuyến cáo bạn cần xây
dựng chế độ ăn uống khoa học, bổ sung nhiều rau củ quả, trái cây, ngũ cốc
nguyên hạt, hạn chế các loại thịt đỏ, thực phẩm chế biến đóng hộp sẵn để giảm
nguy cơ ung thư.
Hút thuốc lá
Những người thường xuyên hút thuốc lá trong một thời gian dài sẽ có nguy cơ
mắc và tử vong do ung thư đại tràng cao hơn những người không hút thuốc.
Hút thuốc lá cũng
liên quan đến việc tăng nguy cơ hình thành u tuyến đại tràng. Những người hút
thuốc lá đã phẫu thuật cắt bỏ u tuyến đại tràng có nguy cơ u tuyến tái phát khá
cao.
Uống nhiều rượu bia
Nghiên cứu cho thấy, uống rượu bia ở mức độ hợp lý sẽ mang lại nhiều lợi
ích cho sức khỏe, trong đó bao gồm giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh ung thư. Tuy
nhiên, việc lạm dụng rượu bia quá độ sẽ làm tăng nguy cơ bị ung thư đại tràng.
Lượng rượu bia được khuyến nghị là ≥ 2 cốc/ngày đối với nam giới và 1 cốc/ngày
đối với nữ giới (đơn vị tính là cốc tiêu chuẩn chứa khoảng 14gram cồn).
Người cao tuổi
Người trẻ tuổi vẫn sẽ có nguy cơ mắc bệnh nhưng nguy cơ này sẽ tăng cao hơn
ở những bệnh nhân trên 50 tuổi.
Tiền sử bệnh lý gia đình
Người có cha mẹ, anh chị em ruột có tiền sử mắc ung thư đại tràng thì nguy
cơ mắc bệnh cao hơn. Đặc biệt, nguy cơ này sẽ tăng lên nếu gia đình có người
mắc bệnh ở độ tuổi dưới 50, hoặc gia đình có nhiều người cùng bị bệnh. Bên cạnh
đó, nếu trong gia đình có thành viên từng bị polyp tuyến thì nguy cơ mắc bệnh
cũng cao hơn. Do đó, bạn nên chủ động tầm soát trước 45 tuổi để phát hiện sớm
và can thiệp điều trị hiệu quả nếu mắc bệnh.
Dấu hiệu của ung thư đại tràng
Ung thư ở đại tràng thường
không có triệu chứng ở giai đoạn sớm, nhưng những dấu hiệu cảnh báo thường là:
- Máu trong phân,
hoặc đàm nhớt trong phân;
- Thay đổi về tính
chất và hình dạng phân (như phân dẹt hơn bình thường, có mùi tanh bất
thường…);
- Thay đổi thói
quen đại tiện (đi cầu lắt nhắt, táo bón hoặc tiêu chảy…);
- Tiêu chảy, táo
bón hoặc cảm giác đại tiện không sạch;
- Cơ thể suy nhược,
mệt mỏi;
- Sụt cân không rõ
lý do;
- Đau bụng hoặc khó
chịu vùng bụng dưới;
- Nôn ói;
- Xuất hiện khối u
ở vùng bụng, bụng to dần…